W drodze - Jack Kerouac

Mityczne lata 50-te ze swoimi domkami szeregowymi na bogatych przedmieściach, złote lata amerykańskiej prosperity były odpowiedzią na lata kryzysu lat 30-stych, oraz wojenne zaciskanie pasa. Ten lukrowany torcik, ten obrazek schizofrenicznej szczęśliwości miał jednak wiele rys. nie każdy chciał lub mógł uczestniczyć w celebrowaniu tego nowego, pięknego świata idealnego. Stąd takie teksty, jak pełne bólu studium depresji w Szklanym kloszu (data wydania 1963 r.), oraz wytykające bezcelowość ludzkiej egzystencji W drodze (wydana w 1957 roku).

W pierwszej, rzucającej się w oczy warstwie zawarł Kerouac obserwacje poczynione podczas licznych włóczęg po Stanach. Ważnym składnikiem dzieła jest doskonała muzyka z Milesem Davisem, Theloniousem Monkiem, czy Charlim Parkerem na czele, która leczy pokancerowane dusze bohaterów. Clou powieści jednak nie stanowią - moim zdaniem - benzedrynowe odloty, jak to zapowiada blurb, a miałkość życia niepotrafiących się dostosować do uniformu powszechnej szczęśliwości młodych ludzi. 

Kerouac pisze: "Czyż nie jest tak, że człowiek zaczyna życie jako urocze dziecko, które wierzy święcie we wszystko pod dachem swojego ojca? A potem nastaje dzień laodycejski, kiedy dowiadujesz się, że jesteś marny, nieszczęśliwy, biedny, ślepy, nagi, i z tą wizją upiornego, udręczonego ducha idziesz drżąc cały przez koszmarne życie". Stąd droga, droga będąca alegorią życia, droga bez celu, podróże bez destynacji, podejmowanie chaotycznie, by tylko móc zająć czymś umył i ciało. 

Utarła się etykietka powtarzana jak mantra, że W drodze jest "sztandarowym dziełem ruchu Beat Generaton", pokolenia dziś nierozumianego, zapomnianego, do którego doczepiono łatkę napuszonego ekscentryzmu. Rozszyfrowano bohaterów z imienia i nazwiska, a życie dopisało ciąg dalszy do ich curriculum vitea. W muzeum w San Francisco można obejrzeć zwój, przypominający manuskrypty z Qumran. Jednak ponadczasowość powieści tkwi w jej przesłaniu - droga to życie, a im bardziej świadomy jesteś, tym bardziej nieszczęśliwy. Spostrzeżenia poczynione przez autora w Meksyku, gdzie spotyka "szczęśliwych" Indian nie zaznajomionych z "dobrodziejstwami" cywilizacji jednoznacznie potwierdzają tę tezę. Zmiekczaczami twardej, frustrującej rzeczywistości są muzyka, seks, benzedryna. A zastanówmy się nad naszym pokoleniem - jesteśmy czcicielami mediów, śmiesznych kotów z you tuba, jesteśmy "wydawaczami kasy" na - w gruncie rzeczy - nie przydatne pierdoły. Nikt na poważnie nie podejmuje tematu sensu życia, bo nie chcemy traktować go zbyt serio (być może przeraża nas to, a jak głosi hasło z Joe Monster: "powaga zabija powoli"). Jest ci źle? idź na zakupy, poklikaj ze znajomymi na facebooku, wyrusz w drogę... Jednocześnie Kerouac nie daje odpowiedzi na pytanie "jak żyć?". Sal, alter ego pisarza, narrator powieści, sam tego nie wie, nawet nie próbuje zmienić życia na lepsze, bo tak naprawdę w tej materii nic się nie da zrobić. Zostaną tylko nasze selfie, na których będziemy happy: "Uprzytomniłem sobie, że pewnego dnia nasze dzieci będą oglądać te wszystkie [nasze] zdjęcia ze zdumieniem, przekonane, że ich rodzice wiedli gładkie, uporządkowane, ustabilizowane-tak-jak-na-zdjęciu życie, że wstawali rano, aby kroczyć dumnie chodnikami życia, i nigdy nawet nie będą podejrzewać łachmaniarskiego szaleństwa i burzliwości naszych faktycznych żywiołów, naszej faktycznej nocy, tego piekła, bezsensownej, koszmarnej drogi. Wszystko to w pustce bez końca i bez początku. Żałosne przejawy ignorancji."

*   *   *

W 2012 roku powstała ekranizacja powieści z Samem Riley'em (boski jako Ian Curtis w Control), "Synem Flynna" oraz kochanicą wampirów. Mimo obsady i naprawdę cudownych zdjęć - nie polecam tej płytkiej szmiry. Jeżeli ktoś chce poczuć klimat powieści proponuję sięgnąć po Inside Llewelyn Davis - choć zamiast bopu jest folk, blisko obrazowi do powieści Kerouaca.